همه چیز درباره تشخیص و درمان تیروئید

همه چیز در رابطه با تشخیص و درمان تیروئید

تیروئید یکی از مهم ترین غده های درون ریز بدن است که وجود هورمون های ترشح شده توسط آن برای عملکرد مناسب سلول های بدن، لازم و ضروری است. چندین نوع اختلال تیروئیدی مانند پرکاری و کم کاری تیروئید وجود دارد که جزو اختلالات شایع دسته بندی می شوند بطوری که می توان گفت از هر بیست نفر، یک نفر به اختلالات تیروئیدی مبتلا می باشد. اختلالات تیروئیدی می توانند بصورت مادام العمر همراه بیمار باشند و یا بطور موقت. در هر صورت داشتن اطلاعات درست در رابطه با این بیماری شایع، می تواند قدمی موثر در تشخیص زودهنگام و درمان موثر باشد.

غده ای پروانه ای شکلی که در قسمت جلویی گردن و زیر برجستگی حنجره قرار دارد و عملکرد درست آن تاثیر مستقیمی بر سلامت دارد. گاهی لازم است بجز چکاپ های سالانه، اختلالات شایعی چون تیروئید بصورت مداوم تری چک شوند. ما قصد داریم در این مقاله برای شما همراهان عزیز مجموعه دکتر گیاهی از این اختلال شایع و راه های شناسایی و درمان آن بگوییم. از آنجایی که بالا بردن سطح آگاهی جامعه در میزان سلامت آن تاثیر مستقیمی دارد، توصیه می گردد ما را تا انتهای مقاله همراهی نمایید.

تیروئید چیست؟

تیروئید غده ای است به شکل پروانه در جلوی گردن در پایین حنجره و بالای استخوانهای ترقوه، تیروئید دو نوع هورمون ترشح می کند به نام های T4 با چهار اتم ید و T3 با سه اتم ید است (تیروکسین و تری یودوتیرونین) کار این هورمون ها تنظیم چگونگی مصرف و ذخیره انرژی در بدن است. در حقیقت تیروئید مسئول تنظیم سوخت و ساز بدن می باشد و متابولیسم سلول های بدن را تحت تأثیر قرار می دهد؛ به عبارت دیگر، سرعت عملکرد سلول های بدن را تنظیم می کند. عملکرد تیروئید توسط غده دیگری در بدن به نام هیپوفیز تنظیم می شود. هیپوفیز در مغز قرار دارد و با ترشح هورمون محرک تیروئید، باعث افزایش ترشح هورمونهای تیروئید می شود. تیروئید ممکن است دچار کم کاری یا پرکاری شود.

مکانیسمی برای تنظیم بسیار دقیق تولید و ترشح T4 و T3 از غده تیروئید و ورود آن به جریان خون وجود دارد. این مکانیسم بسیار شبیه به گرمایش مرکزی خانه‌ای است که ترموستات واقع در اتاق نشیمن آن، بر روی دمای خاصی تنظیم شده است و فرنس (Furnace)  گازسوز یا روغنی را فعال می کند، و یا با فعال کردن دیگ بخار آب را گرم می کند. در مورد تیروئید، این “ترموستات” غده کوچکی به نام هیپوفیز است که در زیر مغز، در جمجمه قرار دارد. هیپوفیز، درست مشابه ترموستات اتاق نشیمن که دما را حس می کند، سطح هورمون های تیروئید را در جریان خون حس می کند.

در شرایط عادی، درصورتی که سطح این هورمون ها تنها کمی پایین تر از حد نرمال برسد، هیپوفیز با ترشح هورمونی به نام هورمون محرک تیروئید، که تحت عنوان TSH نیز شناخته می شود، پاسخ می دهد و این هورمون غده تیروئید را برای تولید T4 و T3 بیشترفعال می کند. در مقابل، هنگامی که سطح هورمون تیروئید بیش از حد طبیعی افزایش می یابد، “ترموستات” این مسئله را حس می کند و منظور متوقف کردن عملکرد بیش از حد تیروئید و کاهش ترشح T4 وT3، هیپوفیز ترشح TSH را متوقف می کند.

انواع اختلالات تیروئید

کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی: کم‌کاری تیروئید یک بیماری نسبتا شایع در بین بیماری‌های غدد است. کم‌کاری تیروئید با کاهش تولید هورمون‌های ترشح شده از تیروئید به وجود می‌آید. هیپوتیروئیدی علائمی از قبیل حساسیت به سرما، کم اشتهایی، خستگی مفرط، افسردگی و اختلال حافظه را به همراه دارد.

پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم: پرکاری غده تیروئید در اصطلاح پزشکی با نام هایپرتیروئیدیسم شناخته می‌شود. پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید بیش از حد نرمال هورمون ترشح می‌کند. مبتلایان به پرکاری تیروئید، اغلب حساس به گرما، بیش فعال و دچار پر خوری افراطی هستند.

سرطان تیروئید: سرطان تیروئید مانند دیگر انواع سرطان‌ها ناشی از رشد بی‌رویه سلول‌هاست. به این معنی که سلول‌ها داخل غده تیروئید شروع به رشد می‌کنند و به سرعت تقسیم می‌شوند. بدین ترتیب تومورهایی سرطانی در بافت تیروئید ایجاد می‌شود. سرطان تیروئید به ۴ نوع اصلی، سرطان پاپیلاری تیروئید، سرطان فولیکولار، سرطان مدولاری و سرطان آناپلاستیک تقسیم‌بندی می‌شود.

هاشیموتو: تیروئیدیت هاشیموتو نوعی التهاب مزمن غده تیروئید است که بر اثر یک بیماری خودایمنی به وجود می‌آید. منظور از بیماری خودایمنی این است که بدن علیه خودش وارد عمل شده و علیه سلول‌های خودی پادتن‌های مختلف می‌سازد.هنوز علت دقیقی برای توجیه ابتلا به هاشیموتو یافت نشده است به طوری که برخی پزشکان معتقدند که یک ویروس یا باکتری باعث ابتلای فرد به این بیماری می‌شود و برخی دیگر عوامل ژنتیکی را مسبب ابتلا به این بیماری می‌دانند.

ندول تیروئید: گره‌ها یا ندول‌ها، توده‌هایی در غده تیروئید هستند. این گره‌ها گرد یا بیضی شکل هستند. ندول‌های تیروئید به شکل منفرد یا متعدد به وجود می‌آیند. ندول تیروئید معمولا خطری ایجاد نمی‌کند؛ اما به ندرت ممکن است تغییرات بدخیمی در آن‌ها رخ دهد. احتمال بدخیم بودن یک ندول منفرد خیلی بیشتر از ندول‌های متعدد است.

گواتر: به صورت بسیار ساده، به بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید گواتر می‌گویند.گواتر معمولاً دردی به همراه ندارد، اما زمانی که غده تیروئید خیلی بزرگ شود، می‌تواند باعث سرفه شده و مشکلاتی را در بلع و تنفس برای مبتلایان ایجاد کند.

گریوز: گریوز نوعی بیماری خودایمنی است؛ به این معنی که در اثر این بیماری بدن علیه خودش آنتی‌بادی می‌سازد. این آنتی‌بادی‌ها سبب تحریک بیش از حد غده تیروئید و به دنبال آن ترشح بیش از حد هورمون می‌شوند.

شناسایی اختلالات تیروئید

اگر یکی از علامت های زیر را بطور مکرر مشاهده کردید بهتر است با یک فوق تخصص غدد مشورت نمایید:

• اگر در تمام روز خسته اید. بی حالی و خستگی شدید در صبح یا در کل روز با وجود خواب و استراحت کافی، می تواند نشان از کمبود هورمون تیروکسین در بدن باشد.
• اگر در طول روز همیشه غمگین هستید.
• احساس ترس و یا عصبی بودن دارید.
• تغییر اشتها و ذائقه داشته اید. بالارفتن غیر طبیعی اشتها و احساس گرسنگی همیشگی می توانند یکی از دلایل پرکاری تیروئید و وجود زیاد هورمون تیروکسین در خون باشند.
• فراموشی و عدم تمرکز دارید.
• عدم تمایل به ایجاد رابطه جنسی با همسر.
• خشکی پوست وخارش زیاد.
• یبوست یکی از علائم واضح کم کاری تیروئید می باشد.
• تغییر نظم عادات ماهیانه در خانم ها
• درد شدید عضلات دست و پا بدون این که فعالیت بدنی سنگینی انجام داده باشید.
• پرفشاری خون از جمله نشانه های اختلال پرکاری و کم کاری تیروئید است.
• احساس سرمای شدید در بدن.
• احساس خواب آلودگی شدید.
• کاهش وزن شدید و یا افزایش وزن شدید و نوسان در داشتن وزن طبیعی از جمله نشانه های بارز خوب کار نکردن غده تیروئید می باشد.
• ریزش مو دارید. هورمون های تیروئید نقش موثری در تنظیم چرخه سلامت رشد موها در بدن دارند. اما در مواردی که عملکرد غده تیروئید دچار اختلال می شود، یکی از نشانه های بارزش ریزش شدید مو است.
• یکی از عوامل اصلی ناباروری مشکل در غده تیروئید است.
• بالا بودن کلسترول خون، یکی از نشانه های مشکل داشتن تیروئید است.

تشخیص تیروئید در خانه

اگر می‌خواهید تیرویید تان را در خانه تست کنید می‌توانید با کمک یک دماسنج ساده این کار را انجام دهید آزمایش تیرویید با دماسنج در این بخش به شما آموزش داده خواهد شد. برای انجام این تست به یک دماسنج بازال (پایه‌ای) نیاز دارید. دماسنج بازال یک دماسنج بسیار حساس است که تغییرات دما را بسیار دقیق‌تر از یک دماسنج معمولی اندازه‌گیری می‌کند. دماسنج بازال را می‌توانید تقریبا در هر داروخانه‌ای پیدا کنید.

تست تیرویید زیر بغل

این تست توسط دکتر تیتلبائوم برای هر کسی که از چندین نشانه‌ی هیپوتیروییدی رنج می‌برد توصیه می‌شود. چون غده‌ی تیرویید میزان سوخت و ساز و حرارت بدن را در طول متابولیسم نشان می‌دهد، دمای بدن شما می‌تواند سرنخ‌هایی در مورد عملکرد غده‌ی تیرویید بدهد. اگر شک دارید که مبتلا به کم‌کاری تیرویید هستید پس تستی که خودتان می‌توانید با استفاده از یک دماسنج انجام دهید، شواهد بیش‌تری برای‌تان فراهم می‌کند.

• یک دماسنج بازال در کنار تخت‌تان داشته باشید.
• به مدت چند روز، و هر روز صبح‌ها بعد از بیدار شدن درجه حرارت زیر بغل‌تان را چک کنید. قبل از بیرون آمدن از رخت‌خواب دماسنج را زیر بغل‌تان قرار بدهید.
• به مدت ۱۰ دقیقه به آرامی دراز بکشید.
• به گفته‌ی دکتر تیتلبائوم، اگر درجه‌ی حرارت‌تان در دو اندازه‌گیری پشت هم، زیر ۹۷.۴ درجه‌ی فارنهایت (۳۶.۳۳ درجه‌ی سانتیگراد) باشد، شما و پزشک‌تان باید به فکر درمان با هورمون تیرویید باشید.

پیشگیری از بیماری های تیروئید

پیشگیری اولیه :

• اصلاح کمبود ید
• قطع مصرف دخانیات
• قطع مصرف الکل

پیشگیری ثانویه:

در مورد بیماریهای تیروئید پیشگیری ثانویه به این معنی است که افراد به ظاهر سالم را که در حال حاضر بیماری خفیفی دارند ولی در آینده بیماری آنها بروز می کند  و یا افراد سالمی که زمینه بیماری دارند و میتواند در آینده خطرساز باشد، غربالگری گردند.

• تشخیص کم کاری مادرزادی تیروئید با غربالگری نوزادان
• غربالگری در یک جامعه برای تشخیص مبتلایان به کمکاری یا پرکاری خفیف (تحت بالینی ) تیروئید را که علایم بالینی واضحی ندارند.
• تشخیص سرطان تیروئید با اولتراسونوگرافی
• غربالگری تیروئید گره دار با اندازه گیری کلسیتونین
• غربالگری با  RET
• غربالگری تیروئید در حاملگی

اختلالات تیروئید چگونه تشخیص داده می شوند؟

پزشک متخصص متابولیسم و غدد با گوش دادن به علائم شما، و مطرح کردن چندین سؤالات و معاینه گردن می تواند به جمع بندی خوبی در مورد فعالیت غده تیروئید شما برسد. با این حال، وی می تواند با گرفتن نمونه خون کوچکی وضعیت ترشح تیروئید را دقیقاً ارزیابی کند. به عنوان مثال، با استفاده از این نمونه خون، سطح هورمون های مربوطه در آزمایشگاه قابل اندازه گیری است. با این ترتیب می توان به میزان ترشح T4 و یا T3 دست یافت، و با اندازه گیری TTSH میزان فعالیت هیپوفیز را مشخص کرد. به طور معمول یک آزمایش خون تنها، تشخیص را تأیید می کند اما گاهی اوقات آزمایش های دیگری نیز لازم است.

درمان کم کاری تیروئید

اگر تشخیص داده شده باشد که کم کاری تیروئید دارید، اولین کاری که پزشک انجام می دهد تجویز هورمون های تیروئید است که به شکل قرص، آن را دریافت می کنید. استفاده از این قرص ها تاثیر قابل مشاهده را در طول چند هفته ایجاد می کند. این درمان در طولانی مدت سبب افزایش انرژی، کم شدن کلسترول و کاهش وزن می شود. بیشتر افرادی که کم کاری تیروئید دارند، باید این قرص ها را تا پایان عمر استفاده کنند. بعضی از بیماری‌ها مثل کم‌کاری تیروئید، با کاهش سرعت سوخت و ساز بدن و تغییر در هورمون‌ها، باعث افزایش وزن می‌شن. درسته که سرعت کاهش وزن تو افراد مبتلا به تیروئید خیلی پایینه، اما غیرممکن نیست. ورزش و رژیم غذایی اصولی در کنار مصرف داروها، کمک زیادی به کاهش وزن می‌کند.

درمان پرکاری تیروئید

شایع ترین درمان برای پرکاری تیروئید داروهای ضد تیروئید است که سبب کاهش هورمون های تولید شده توسط تیروئید می شود. پرکاری تیروئید ممکن است سرانجام به پایان برسد اما بیشتر کسانی که این مشکل را دارند باید برای طولانی مدت دارو استفاده کنند. دیگر داروها ممکن است باعث کاهش نبض و لرزش شوند. یکی دیگر از گزینه ها، رادیواکتیو است که در طی ۶ تا ۱۸ هفته، غده تیروئید را نابود می کند. بعد از اینکه غده تیروئید از بین رفت یا توسط جراحی برداشته شد، بیمار باید قرص هورمون های تیروئید را استفاده کند.

جراحی اختلالات تیروئید

برداشتن غده تیروئید، مشکل پرکاری تیروئید را حل می کند. این روش تنها زمانی توصیه می شود که داروها تاثیر نداشته باشند یا این مشکل سبب ایجاد گواتر بزرگ شده باشد. جراحی برای بعضی از بیمارانی که در تیروئید خود، توده دارند هم توصیه می شود. واضح است که بعد از برداشتن تیروئید، بیمار نیاز به هورمون های تیروئید پیدا می کند تا دچار علائم کم کاری تیروئید نشود.

سرطان تیروئید

اگر سرطان تیروئید تشخیص داده شود با جراحی، رادیواکتیو و یا پرتو درمانی خارجی قابل درمان است.